SPAANS NEERBEEK

Voorwoord

Een plan voor het schrijven van een boek ontstond voorjaar 1984.
Door andere activiteiten bleef het rusten tot voorjaar 1985. Door de organisatie van een reünie van oud inwoners uit Spaans Neerbeek werd het plan tot een foto-herinnerigsboek leven ingeblazen. Een der drijfveren tot het maken van dit boek is de terugblik op een gehucht waaraan vele oud inwoners nog steeds veel mooie herinneringen hebben. Deze herinneringen gaan terug naar een periode van vriendschap in een kleine hechte gemeenschap waarbinnen een bijzonder saamhorigheidsgevoel heerste. Middels de kontakten onderling ontstond het plan om beiden, historie en fotoboek, samen te bundelen in één uitgave. Een andere belangrijke reden om het boek juist nú te laten verschijnen, is dat na een of twee generaties niemand zich het bestaan of de wetenswaardigheden van het oude gehucht nog kan herinneren. Met de wetenschap dat de termijn tot het tijdstip van de reünie, 29 april 1986, tekort was, groeide het voornemen om het boek ter gelegenheid van de volgende reünie te laten uitkomen. Naast oud inwoners waren ook vele andere enthousiast en zeer behulpzaam bij de realisering van dit boek. In dit boek beperken we ons tot Spaans Neerbeek. Over Neerbeek, waarmee Spaans Neerbeek voor de tachtigjarige oorlog (1568-1648) een geheel vormde, en waarmee altijd sterke banden zijn blijven bestaan, verscheen reeds een boek. Dit boek 'Neerbeek, een apart kerkdorp', dat in 1983 uitgegeven werd ter gelegenheid van het Gouden Jubileum van de St. Callistuskerk en parochie te Neerbeek, geeft een overzicht van Hollands Neerbeek en haar bewoners. Weer een boek over een dorp, zal menigeen zeggen. Dat is juist. Doch bij verdere vergelijking zien we toch grote kenmerkelijke verschillen. Spaans Neerbeek was geen dorp, maar een gehucht en is derhalve nooit een kerkdorp geweest. Gedurende zijn gehele bestaan zijn de inwoners steeds op verre afstand ter kerke moeten gaan. Een tweede verschil is het verdwijnen van een geheel gehucht, waarvan alleen een straatnaam in Geleen nog doet herinneren.

Een bijzonder woord van dank gaat uit naar alle oud inwoners en geïnteresseerden voor alle belangeloos ter beschikking gestelde foto's en inlichtingen. Zonder hun hulp had dit boek nooit gerealiseerd kunnen worden. Daarnaast richten wij een woord van dank aan de medewerkers van het Gemeentearchief Geleen, DSM archief te Heerlen, Rijksarchief Limburg te Maastricht, Stichting Geschiedkunde 'de Maaskentj' te Stein en het archief Vereniging Limburgse Hamers Genealogieën te Geleen.

Inleiding

Het verleden van Spaans Neerbeek is tot op heden niet of nauwelijks onderzocht. Dit is vreemd te noemen gezien de opvallende naamgeving. Derhalve geeft het nu voor u liggende boek niet alleen een terugblik op het jonge, maar ook korte omschrijving van het oudere verleden. Echter in dit boek ligt de nadruk voornamelijk bij de inwoners van het voormalige gehucht. Met dit boek hopen we ook een aanzet te geven voor een meer diepgaand onderzoek.

Waarom komt buro Voorlichting, in haar 'Wegwijzer voor Geleen', nog steeds niet verder dan het vroegere bestaan van drie woonkernen te Geleen, m.n. Oud Geleen (in werkelijkheid Ob- of Opgeleen), Lutterade (Lutelray, Luttelrade) en Krawinkel (Craewinckel)? De auteur is benieuwd wanneer deze fout eindelijk eens wordt hersteld. De naam Spaans Neerbeek is in vroeger tijden nooit gebruik. Het gehucht werd toen aangeduid met Daelnerbeck, vanaf de zestiende eeuw Neerbeek (Nirbeck) onder Geleen en/of Neerbeek in het Spaanse land van Valkenburg. Met beide laatste aanduidingen een duidelijk verschil makend me 'Hollands' Neerbeek dat aangegeven werd als Neerbeek behorend onder de (schepen) bank Beek ofwel Staats Neerbeek. In de kerkelijke- en schepenbankregisters te Geleen werd Spaans Neerbeek gewoon als Neerbeek beschreven.

Met de titel van het boek wordt dan ook een dubbelzinnige, doch tevens een juiste naam gegeven, n.l. Spaans Neerbeek liggend onder (de schepenbank) Geleen en/of Spaans Neerbeek liggend ten zuiden van Geleen.